Šta je muzikoterapija?
Muzikoterapija predstavlja psihoterapijsku tehniku, skup metoda u kojima muzika ili zvuk služe kao osnovno sredstvo uspostavljanja komunikacije sa klijentom.
Upotrebljava se u preventivne, dijagnostičke i terapijske svrhe, kao i za stimulaciju psihofizičkog i duhovnog razvoja.
Iako prvi oblici muzike datiraju još iz doba kada verbalna komunikacija nije bila razvijena i kada su upravo zvuci predstavljali osnovni vid komunikacije; iako je kroz istoriju muzika prošla razvojni put od uproštenog vokalnog izražavanja primitivnog čoveka do osnivanja instrumenata koji dosežu i proizvode zvuke, koje čovek nije u stanju;
iako je na tom razvojnom putu isceliteljska moć i široka mogućnost primene muzike, kontinuirano poznata (sveprisutnost: od paganskih običaja, rituala, folklora do masmedija, koncernih hala i udobnosti sopstvenog doma) muzikoterapija, kao naučna disciplina, u svetu je počela da se razvija tek sredinom XX veka.
U našoj zemlji stručni početak pripada dr Petru Stankoviću („Božanstvena medicina“ (1945.); tehnika- muzikalna psihoterapija), a začetnik muzikoterapije kod nas i osnivač Udruženja muzikoterapeuta Srbije je dr Ranka Radulović.
Doktorka Radulović je autor dve, u svetu nove, tehnike:
I Analitičko slušanje muzike- metod vođenih fantazija
– primenjuje se u lečenju svih vrsta psihijatrijskih i psihosomatskih problema
II Integrativna muzikoterapija
– primenjuje se kod različitih kategorija dece sa specijalnim potrebama
Postoje dve oblasti muzikoterapije: aktivna i receptivna muzikoterapija.
Aktivna muzikoterapija: terapeut i pacijent pomoću glasa ili instrumenta postižu komunikaciju; primenjuje se sa pojedincem ili grupom sa kojima je verbalni vid komunikacije otežan ili onemogućen
Receptivna muzikoterapija: je ona u kojoj pacijent (grupa) sluša odabranu muziku i pomoću testiranog muzičkog izbora postiže željeni psihološki, terapijski efekat
Tehnike muzikoterapije:
– analitičko slušanje muzike (metod vođenih fantazija)
– art muzikoterapija
– integrativna muzikoterapija
– metod muzičkog izbora
– metod pisanja pesama
Analitičko slušanje muzike- metod vođenih fantazija
Primenjuje se tako što klijent, sam ili u grupi, sluša muziku u dva navrata.
Pri prvom slušanju izvuče se problem i klijent potom zamišlja situaciju o kojoj govori ta muzika. Tokom drugog slušanja se razgovara o fantaziji koja pomaže da se dođe do rešenja.
Kako navodi dr Ranka Radulović: „Desna hemisfera mozga vezana je za emocije i telo, a leva za analizu i mišljenje. U slučaju traume, nastaje disbalans između te dve hemisfere, osoba je preplavljena afektom i kognitivno funkcionisanje je ugroženo. Budući da slušanje muzike aktivira desnu hemisferu, a analiza levu, uz analitičko slušanje muzike traumatska polja se odmrzavaju, energija se vraća telu i ponovo se uspostavlja ravnoteža između hemisfera.“
Primenjuje se kod dece i odraslih u tretmanu psihijatrijskih i psihosomatskih poremećaja, kao i kod zdravih osoba u cilju povećanja introspektivnosti, asocijativnosti, adaptivnih kapaciteta i efikasnosti, u podsticanju duhovnog razvoja i prevenciji bolesti.
Art muzikoterapija
Primenjuje se kod osoba sa težim psihičkim poremećajima. Umesto da se razgovara, fantazija se predstavlja kroz crtanje, pisanje.
Integrativna muzikoterapija
Primenjuje se u svim kategorijama urođenih i stečenih hendikepa kod dece i odraslih, kao i kod somatskih oboljenja.
Terapijski ciljevi su usmereni ka razvoju socijalnih veština, odnosno, ka kontroli agresije, razvoju inicijative i osećanja kolektivizma i kohezivnosti sa grupom, zatim ka razvoju kapaciteta za rešavanje konkretnih i aktuelnih problema.
Osim u zdravstvenim ustanovama, veoma je primenljiva i u predškolskim i školskim ustanovama, kao i u ustanovama socijalnog staranja.
Metod muzičkog izbora
Klijent je taj koji vrši odabir muzike koju želi da sluša tokom seanse, a zatim se o njoj razgovara individualno ili u grupi. Ovaj metod je pokazao veliku efikasnost u radu sa velikim grupama, kao i sa adolescentima.
Metod pisanja pesama
Primenjuje se u radu sa decom u cilju savladavanja straha od dijagnostičkih ili terapijskih procedura, kao i kod dece koja su u bolnici.
Muzikoterapeut pomaže detetu da strah pretoči u reči, a reči u stihove, pesma se potom zapiše, doda se melodija, snimi na CD i na taj način pesma dobija ulogu prelaznog objekta, umesto mede ili ćebenceta. Kada dete ide na snimanja i ispitivanja, nosi pesmu sa sobom i oseća se sigurno.
Terapijski pristup
Sa klijentom se obavlja inicijalni muzikoterapijski intervju, kako bi se utvrdio njegov problem, razmatraju se terapijski ciljevi, bira potencijalno najefikasnija tehnika i tokom seansi se prate rezultati jasno utvrđenim instrumentima.
Izbor muzike se zasniva na teoriji zvučnog identiteta, koja smatra da svaki čovek ima svoj zvučni identitet, koji stiče tokom prenatalnog razvoja, a koji po rođenju biva oblikovan uticajima okruženja, grupe, kulture.
Muzikoterapeut primenjuje muzikoterapijski metod u okviru slušanja muzike, razume psihodinamske poremećaje, poznaje medicinske aspekte bolesti, razmatra psihosocijalne faktore, kao i transferzalni i longitudinalni presek koji prati nastanak poremećaja.
Mogućnost primene
– u lečenju svih kategorija psihijatrijskih poremećaja, kod dece, odraslih, individualno, u grupi, u bolničkim i vanbolničkim uslovima
– u defektologiji, u tretmanu mentalnih retardacija i razvojnih poremećaja
– metod izbora u lečenju dece sa autizmom
– kod osoba sa poremećajem govora, poremećajem sluha, vida i drugim vrstama hendikepa
Zaključak
Ne postoji univerzalna terapijska muzika, već se odabir vrši zavisno od terapijskog cilja ili faze terapije. Muzika služi kao sredstvo komunikacije, a suština terapije leži u odnosu muzikoterapeut-pacijent, koji nosi potencijal za postizanje terapijske promene i lečenje.